Chứng khoán phái sinh là gì? Chứng khoán phái sinh (Derivative) là một thuật ngữ rất quen thuộc trong lĩnh vực tài chính và chứng khoán. Hãy cùng honamphoto.com tìm hiểu những kiến thức căn bản nhất về chứng khoán phái sinh trong bài viết sau đây.
Đang xem: Cổ phiếu phái sinh là gì
Chứng khoán phái sinh là gì mà lại được nhiều nhà đầu tư quan tâm?
Chứng khoán phái sinh là gì?
Chứng khoán phái sinh là các công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá trị của một tài sản cơ sở nào đó, chẳng hạn như tài sản, chỉ số, hay lãi suất. Bản thân chứng khoán phái sinh (CKPS) không có giá trị nội tại.
Chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi/ nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng trong quá trình thanh toán/ chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá đã được xác định trước tại một thời điểm nhất định trong tương lai.
Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh có thể là hàng hóa như nông sản, máy móc, kim loại… hay các công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, cổ tức…
Để tham gia vào thị trường chứng khoán tái sinh, nhà đầu tư cần có tài khoản để tiến hành giao dịch.
Chứng khoán phái sinh là các công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá trị của một tài sản cơ sở nào đó, chẳng hạn như tài sản, chỉ số, hay lãi suất.
Những đặc điểm của chứng khoán phái sinh
| Ưu điểm | Nhược điểm |
| Đòn bẩy cao | Tính rủi ro cao |
| Có thể lời trong cả 2 chiều tăng/ giảm của thị trường | Cần dành nhiều thời gian để quan sát biến động thị trường |
| Giao dịch T+0, không cần chờ hàng về | |
| Rủi ro cho nhà đầu tư nhỏ lẻ được hạn chế vì sự kiểm soát của sở giao dịch, trung tâm lưu ký, thanh toán bù trừ. |
Với những đặc điểm trên, sản phẩm chứng khoán phái sinh tại Việt Nam rất phù hợp với nhà đầu tư chấp nhận rủi ro cao, giao dịch nhiều, có nhiều kinh nghiệm về đầu tư. Ngoài ra, chứng khoán phái sinh cũng phù hợp với doanh nghiệp, như một loại bảo hiểm cho tài sản chứng khoán khi thị trường cơ sở chẳng may giảm. Kỹ thuật này cũng được gọi là hedging.
Đối với nhà đầu tư muốn tham gia vào thị trường CKPS, nên tập quan sát một thời gian hoặc tham gia đầu tư với vốn nhỏ để hạn chế rủi ro.
Các loại chứng khoán phái sinh trên thị trường chứng khoán Việt Nam
Chứng khoán phái sinh tại Việt Nam gồm các loại chính:
Hợp đồng kỳ hạn: là khái niệm chỉ một thỏa thuận giữa hai hoặc nhiều bên cùng tham gia để mua bán một loại tài sản ở một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá đã xác định ở thời điểm diễn ra thỏa thuận.Hợp đồng tương lai: là kiểu hợp đồng có kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và được thực hiện giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán.Hợp đồng quyền chọn: Người có quyền nắm giữ hợp đồng quyền chọn có quyền, nhưng không có có nghĩa vụ, mua hoặc bán một tài sản cơ sở tại một thời điểm nhất định trong tương lai theo mức giá được xác định sẵn. Người bán hợp đồng có nghĩa vụ thực hiện giao dịch khi người nắm giữ hợp đồng thực hiện quyền của họ, bao gồm quyền chọn mua hoặc quyền chọn bán.Hợp đồng hoán đổi: Là một thỏa thuận giữa các bên tham gia hợp đồng về việc hoán đổi các dòng tiền sản sinh từ các công cụ tài chính trong tương lai. Trong nội dung chi tiết của hợp đồng sẽ quy định rõ thời gian hoán đổi dòng tiền và công thức tính toán cụ thể.
Xem thêm: Lá Mướp Đắng Có Tác Dụng Gì Đối Với Sức Khỏe Con Người? Uống Nước Mướp Đắng Phơi Khô Có Tác Dụng Gì
Trong các loại kể trên, hợp đồng tương lai là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên được niêm yết và giao dịch trên thị trường Việt Nam, cụ thể là Hợp đồng tương lai trên các mã cổ phiếu: VN30 và HNX30, cùng Hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ với kỳ hạn 5 năm. Các sản phẩm này được áp dụng đầu tiên do tính chất sản phẩm đơn giản, các tài sản cơ sở đại diện có rủi ro thấp và tính đại diện cao. Các giao dịch của Hợp đồng tương lai trên thị trường chứng khoán cũng không khác biệt nhiều so với giao dịch cổ phiếu thông thường.
Sự khác nhau giữa giao dịch hợp đồng tương lai với giao dịch cổ phiếu
Quá trình giao dịch Hợp đồng tương lai diễn ra tương tự so với giao dịch cổ phiếu. Nhà đầu tư có thể thực hiện giao dịch này thông qua giao dịch khớp lệnh hoặc giao dịch thỏa thuận.
Các Hợp đồng tương lai sẽ có bảng giá khác nhau, nhà đầu tư dựa vào kỳ vọng và kinh nghiệm của mình về xu hướng tăng chỉ số để thực hiện giao dịch bằng quy trình đặt lệnh và khớp lệnh cho Hợp đồng tương lai. Tương tự việc đầu tư cổ phiếu, nhà đầu tư CKPS kỳ vọng chỉ số tăng sẽ mua hợp đồng tương lai, ngược lại nếu họ kỳ vọng chỉ số giảm sẽ tiến hành bán. Một điểm khác biệt nữa là các hợp đồng tương lai sẽ đáo hạn, do đó nhà đầu tư khi tham gia giao dịch cần lưu ý chọn hợp đồng có thời gian đáo hạn phù hợp với nhu cầu, kỳ vọng của mình.
Còn đối với giao dịch cổ phiếu trên thị trường chứng khoán, nhà đầu tư chứng khoán muốn mua cổ phiếu cần có đủ số tiền tương ứng, muốn bán thì phải có đủ số lượng cổ phiếu trước khi giao dịch. Tuy nhiên, đối với hợp đồng tương lai, nhà đầu tư không cần có đủ tiền để tham gia mua, hoặc không cần nắm giữ tài sản cơ sở để tham gia bán. Thay vào đó, đối với bên mua và bên bán của hợp đồng tương lai sẽ cần làm quen với hai hoạt động chính: Ký quỹ và Thanh toán hàng ngày.
Ký quỹ là gì và hoạt động ra sao?
Ký quỹ chính là điểm khác biệt lớn nhất giữa giao dịch chứng khoán phái sinh và giao dịch chứng khoán thông thường. Việc ký quỹ trong giao dịch CKPS đóng vai trò như một khoản đặt cọc có chức năng đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ của các bên khi tham gia vào hợp đồng. Trung tâm lưu ký sẽ là cơ quan quy định tỷ lệ ký quỹ ban đầu cho từng loại hợp đồng khác nhau.
Trung tâm lưu ký sẽ quy định rõ số phần trăm giá trị hợp đồng mà nhà đầu tư CKPS phải ký quỹ để được tham gia vào giao dịch chứng khoán phái sinh.
Nếu nhà đầu tư không đủ số tiền ký quỹ như yêu cầu có thể bị gọi ký quỹ và phải nộp đầy đủ ký quỹ để có thể tiếp tục nắm giữ quyền mua bán đối với hợp đồng tương lai.
Thanh toán hàng ngày diễn ra như thế nào?
Một đặc điểm khác biệt nữa của chứng khoán phái sinh là cơ chế thanh toán hàng ngày bắt buộc đối với nhà đầu tư. Khi một người tiến hành giao dịch và nắm giữ quyền mua/ bán trong hợp đồng CKPS sẽ phải thực hiện thanh toán toàn bộ lãi lỗ phát sinh chậm nhất đến 9 giờ sáng ngày hôm sau. Sẽ có hai hình thức thanh toán hàng ngày:
Nếu tài khoản chứng khoán phái sinh của nhà đầu tư lỗ ròng: nhà đầu tư bắt buộc phải thanh toán đầy đủ toàn bộ số lỗ phát sinh chậm nhất đến 9 giờ sáng ngày kế tiếp.
Nếu tài khoản chứng khoán phái sinh của nhà đầu tư lãi ròng: nhà đầu tư sẽ nhận được đầy đủ số lãi phát sinh sau 11 giờ sáng ngày kế tiếp.
Số lãi/ lỗ sẽ được tính toán dựa trên giá giao dịch đóng cửa của hợp đồng tương lai trong ngày hôm đó. Đối với các hợp đồng tương lai đến ngày đáo hạn, lãi lỗ sẽ được tính toán dựa trên giá đóng cửa của chỉ số tại ngày đáo hạn của hợp đồng.
Nhà đầu tư CKPS sẽ phải thực hiện thanh toán hàng ngày.
Xem thêm: Hướng Dẫn Cài Patch Fifa Online 3 Bản Offline, Fifa Online 3 Đã Có Patch Việt Hóa
Quy mô hợp đồng tương lai được tính toán ra sao?
Giống như giá trị của cổ phiếu, quy mô của hợp đồng phái sinh sẽ cho biết giá trị đầu tư mà nhà đầu tư đăng ký giao dịch là bao nhiêu. Theo đó, quy mô hợp đồng được tính theo công thức:
Quy mô hợp đồng = Giá trị hợp đồng tương lai * Hệ số nhân
Hy vọng bài viết giải thích chứng khoán phái sinh là gì cùng những kiến thức cơ bản về khái niệm này sẽ đem lại thông tin hữu ích cho người đọc cũng như các nhà đầu tư tương lai.