Dự trữ ngoại hối là một việc rất quan trọng đối với một quốc gia. Nếu không có nguồn ngoại hối dự trữ đầy đủ, một nền kinh tế có thể bị đình trệ và có khả năng sụp đổ do không thể thanh toán cho những mặt hàng nhập khẩu quan trọng, như dầu thô, hay thanh toán nợ nước ngoài. Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu xem dự trữ ngoại hối cụ thể là gì, tại sao lại cần dự trữ và tình hình dự trữ ngoại hối của các nước trên thế giới như thế nào nhé.
Đang xem: Dự trữ ngoại hối là gì
Dự trữ ngoại hối là gì?
Theo Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), dự trữ ngoại hối là tài sản ngoại tệ mà cơ quan tiền tệ của một quốc gia có thể sử dụng để đáp ứng cân bằng nhu cầu thanh toán tài chính, có thể ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái trên thị trường tiền tệ và các mục đích khác có liên quan.
Từ định nghĩa trên của IMF, ta có thể hiểu dự trữ ngoại hối là trữ lượng ngoại tệ được dự trữ bởi Ngân hàng Trung ương của một quốc gia. Nguồn dự trữ này có thể bao gồm tiền giấy, tiền gửi, trái phiếu, tín phiếu kho bạc, vàng, quyền rút vốn của IMF, quyền rút vốn đặc biệt (SDR) và các chứng khoán của chính phủ khác. Thông thường thì các quốc gia nắm giữ phần lớn trữ lượng ngoại hối của họ bằng đô la Mỹ và một phần nhỏ là Euro.
Tại sao cần phải dự trữ ngoại hối?
Thứ nhất, các nước sử dụng dự trữ ngoại hối để duy trì giá trị của đồng tiền ở mức cố định.
Một ví dụ điển hình là Trung Quốc, nhờ dự trữ ngoại hối cao, cho nên giá trị của đồng Nhân Dân Tệ so với đồng đô la Mỹ không bị lép vế. Nói cách khác, Khi Trung Quốc dự trữ đô la, làm tăng giá trị khi so sánh với đồng Nhân Dân Tệ. Điều đó làm cho hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc rẻ hơn hàng hoá của Mỹ, từ đó gia tăng doanh thu.
Hay vào năm 2014, Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu đã trừng phạt kinh tế Nga vì liên quan đến cuộc xung đột Ukraine. Lệnh trừng phạt này không chỉ làm giảm 50% giá dầu thô (mặt hàng xuất khẩu chủ lực) mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế của nước Nga, khiến đồng rúp giảm 40% so với đồng đô la trong năm 2014. Điều này có thể tồi tệ hơn nhiều nếu Nga không có nguồn dự trữ ngoại hối để trợ giá cho đồng rúp. Nga đã tiêu tốn hơn 80 tỷ đô la dự trữ ngoại hối và giữ cho đồng rúp bình ổn trong giai đoạn 2015 – 2018, đến khi tình hình chính trị ở Ukraine lắng xuống.
Thứ hai, những nước có hệ thống tỷ giá hối đoái thả nổi sử dụng dự trữ để giữ giá trị đồng tiền của mình thấp hơn đồng đô la Mỹ. Họ làm điều này vì những lý do tương tự như những người có hệ thống tỷ giá cố định (Trung Quốc). Mặc dù đồng Yên của Nhật Bản, theo chế độ tỷ giá hối đoái linh hoạt (thả nổi), Ngân hàng Trung ương Nhật Bản mua tín phiếu Kho bạc Hoa Kỳ để giữ giá trị đồng Yên thấp hơn đô la Mỹ. Giống như Trung Quốc, điều này làm cho xuất khẩu của Nhật Bản tương đối rẻ hơn, thúc đẩy thương mại và tăng trưởng kinh tế.
Thứ ba, và rất quan trọng, chức năng là để duy trì thanh khoản trong trường hợp có một cuộc khủng hoảng kinh tế. Ví dụ, lũ lụt hoặc núi lửa có thể tạm thời đình chỉ khả năng sản xuất hàng hoá của các nhà xuất khẩu địa phương. Điều đó cắt đứt nguồn cung ngoại tệ của họ để trả cho hàng nhập khẩu. Trong trường hợp đó, Ngân hàng Trung ương có thể đổi ngoại tệ cho đồng nội tệ, cho phép họ thanh toán và nhận hàng nhập khẩu.
Tương tự như vậy, các nhà đầu tư nước ngoài sẽ bị choáng váng nếu một quốc gia có chiến tranh, cuộc đảo chính quân sự, hoặc bất cứ việc gì làm mất lòng tin của nhà đầu tư. Họ rút tiền gửi của họ từ các ngân hàng của quốc gia này, gây ra tình trạng thiếu ngoại tệ trầm trọng. Điều này làm giảm giá trị của đồng nội tệ vì ít không ai muốn sở hửu nó. Điều này sẻ làm cho nhập khẩu đắt hơn, tạo ra lạm phát.
Trong tình hình này, Ngân hàng Trung ương sẽ dùng số ngoại tệ dự trữ để giữ cho thị trường ổn định bằng cách mua đồng nội tệ để hỗ trợ giá trị và ngăn ngừa lạm phát. Điều này làm cho các nhà đầu tư nước ngoài cảm thấy an tâm và quay trở lại nền kinh tế.
Thứ tư là thêm sự tự tin. Ngân hàng Trung ương đảm bảo các nhà đầu tư nước ngoài rằng họ đã sẵn sàng hành động để bảo vệ sự đầu tư lâu dài của họ. Nếu quốc gia nào có lượng dự trữ ngoại tệ mạnh, nó có thể ngăn ngừa các cuộc khủng hoảng kinh tế chớp nhoáng hoặc là chưa lường trước.
Xem thêm: Cấu Tạo Và Chức Năng Của Hệ Tiêu Hóa Là Gì, Hệ Tiêu Hóa Hoạt Động Thế Nào
Thứ năm, dự trữ là cần thiết để đảm bảo rằng một quốc gia sẽ đáp ứng các nghĩa vụ bên ngoài. Bao gồm các nghĩa vụ thanh toán quốc tế, bao gồm các khoản nợ có chủ quyền và thương mại. Chúng cũng bao gồm tài trợ cho nhập khẩu và khả năng đáp ứng bất kỳ chuyển động vốn bất ngờ nào.
Thứ sáu, một số quốc gia sử dụng dự trữ của họ để tài trợ cho các ngành, chẳng hạn như cơ sở hạ tầng. Ví dụ, Trung Quốc đã sử dụng một phần dự trữ ngoại hối để tái cơ cấu một số ngân hàng quốc doanh.
Thứ bảy, hầu hết các Ngân hàng Trung ương muốn tăng lợi nhuận mà không ảnh hưởng đến độ an toàn. Họ biết cách tốt nhất để làm điều đó là đa dạng hóa danh mục đầu tư của họ. Đó là lý do tại sao họ thường nắm giữ vàng và các khoản đầu tư an toàn, có lãi.
Ảnh hưởng của dự trữ ngoại hối
Ảnh hưởng tích cực
Sự tăng trưởng nhanh của dự trữ ngoại hối tăng cường sức mạnh tổng hợp của các nước lớn, nâng cao tín dụng của quốc gia trên trường quốc tế. Dự trữ ngoại hối là một tiêu chuẩn quan trọng thể hiện sức mạnh tổng hợp của một quốc gia. Sự tăng cường dự trữ ngoại hối của một quốc gia thể hiện sức mạnh thanh khoản đối với bên ngoài và tăng cường thực lực điều tiết thu chi quốc tế của quốc gia đó.Dự trữ ngoại hối đầy đủ có thể làm cho ngân hàng trung ương quốc gia có khả năng can dự vào thị trường ngoại hối bên ngoài, hỗ trợ cho tỷ giá hối đoái của đồng quốc nội. Dự trữ hối đoái đầy đủ có thể có khả năng thoải mái ứng phó với những cơn khủng hoảng tài chính đột nhiên diễn ra, đáp ứng được nhu cầu can dự có hiệu quả vào thị trường ngoại hối bên ngoài, duy trì sự ổn định của đồng tiền quốc nội.Dự trữ ngoại hối đầy đủ sẽ thúc đẩy được sự phát triển kinh tế quốc gia đối với thị trường. Thứ nhất, dự trữ ngoại hối đầy đủ có thể nâng cao khả năng tài chính của quốc gia đối với bên ngoài, giảm số vốn đầu tư của các đơn vị quốc nội khi tham gia đầu tư nước ngoài, thúc đẩy các doanh nghiệp quốc nội tìm kiếm được môi trường đầu tư tốt hơn và có khả năng thu lời lớn hơn. Thứ hai, dự trữ ngoại hối đầy đủ có thể phát huy tác dụng quan trọng trong những lĩnh vực như cải cách kinh tế, điều chỉnh cơ cấu sản nghiệp, nâng cao kĩ thuật sản xuất. Dự trữ ngoại hối đầy đủ có thể đáp ứng nhu cầu nhập khẩu các thiết bị kĩ thuật tiên tiến. Thứ ba, có thể đáp ứng nhu cầu lớn hơn về ngoại hối của nhân dân.Dự trữ ngoại hối đủ cũng là điều kiện cần thiết cuối cùng để đồng tiền quốc nội có khả năng tự do quy đổi sang các đồng tiền nước ngoài. Dự trữ ngoại hối lớn của một quốc gia đảm bảo rằng quốc gia đó có thể đáp ứng được với các yêu cầu hối đoái có thể xảy ra bất cứ lúc nào, duy trì sự ổn định tương đối của tỷ giá hối đoái trên thị trường ngoại hối, đối kháng được với các rủi ro do trao đổi tiền tệ gây ra và làm suy yếu các tác động tiêu cực có thể xảy ra. Khi một tài khoản bình thường được tự do chuyển đổi, mục tiêu của một quốc gia là bãi bỏ kiểm soát ngoại hối đối với tài khoản vãng lai và tài khoản vốn, đồng thời không hạn chế các hoạt động trao đổi quốc tế thông thường và các luồng vốn, để thực hiện khả năng chuyển đổi tự do hoàn toàn của đồng nội tệ. Dự trữ ngoại hối đủ cho phép ngân hàng trung ương điều tiết có hiệu quả thị trường ngoại hối, duy trì cán cân thanh toán quốc tế cơ bản, duy trì sự ổn định cơ bản của tỷ giá hối đoái nội tệ trong quá trình tiến tới tự do chuyển đổi.
Tăng áp lực lạm phát, ảnh hưởng đến các cơ quan quản lý tiền tệ trong việc hoạch định chính sách tiền tệ một cách độc lập. Trong những năm gần đây, việc phát hành tiền tệ cơ bản dưới hình thức quỹ ngoại hối đã trở thành kênh chính để đặt tiền tệ của ngân hàng trung ương. Do dự trữ ngoại hối tăng lên qua từng năm, nên để duy trì sự ổn định của thị trường ngoại hối, ngân hàng trung ương phải mua ngoại hối trên thị trường ngoại hối và bán ngoại tệ của chính mình. Thông qua tác dụng của hiệu ứng số nhân tiền tệ, cung tiền được mở rộng, điều này không chỉ ảnh hưởng đến tính độc lập của chính sách tiền tệ mà còn gây ra áp lực lạm phát. Các công cụ phòng ngừa rủi ro của ngân hàng trung ương vẫn còn tương đối hạn chế và hiệu quả phòng ngừa rủi ro không rõ rang. Do đó, nếu dự trữ ngoại hối tiếp tục tăng với tốc độ nhanh hơn thì áp lực lạm phát sẽ tiếp tục gia tăng.Tăng áp lực tăng giá đồng nội tệ, không có lợi cho sự phát triển thuận lợi của hoạt động ngoại thương. Dự trữ ngoại hối khổng lồ đã làm gia tăng áp lực lên tỷ giá nội tệ tăng giá, và đặt một quốc gia vào tình thế khó xử đáng kể khi vừa khó giảm áp lực lên giá đồng nội tệ vừa kìm hãm sự tăng trưởng của cung tiền: giảm phát hành đồng tiền cơ bản quá mức do ngoại hối gây ra. Quốc gia phải tăng cường rút tiền hoặc tăng lãi suất do ảnh hưởng của thị trường, nhưng các hoạt động này sẽ làm tăng áp lực lên giá đồng nội tệ. Nếu cung tiền tăng hoặc giảm lãi suất để giảm áp lực lên giá đồng nội tệ, thị trường tiền tệ vốn đã rất lỏng lẻo sẽ thay đổi theo. Nó phải được nới lỏng quá mức, do đó kích thích sự mở rộng của bong bóng thị trường tài sản của đất nước. Nước này có thể rơi vào vòng luẩn quẩn “dự trữ ngoại hối tăng nhanh-dự kiến tăng giá nội tệ-dòng vốn vào-dự trữ ngoại hối tiếp tục tăng-tăng giá và dòng vốn vào”. Ngoài ra, dự trữ ngoại hối tăng sẽ càng làm trầm trọng thêm mâu thuẫn thương mại và làm trầm trọng thêm tình trạng mất cân bằng thanh toán quốc tế, không có lợi cho sự phát triển bền vững của nền kinh tế và ngoại thương của đất nước.Mang lại chi phí cơ hội cao, tăng rủi ro thu nhập vốn và tăng rủi ro tỷ giá hối đoái. Việc nắm giữ dự trữ ngoại hối của một quốc gia có nghĩa là tích trữ các nguồn lực này, đồng thời từ bỏ và hy sinh cơ hội tận dụng đầu tư của mình, điều này tạo ra một loại tổn thất kinh tế. Tổn thất này cũng là chi phí cơ hội. Dự trữ ngoại hối của một quốc gia càng nhiều thì cơ hội Chi phí càng cao. Là tài sản chính của dự trữ ngoại hối, đồng đô la Mỹ thường xuyên có biến động tỷ giá hối đoái, và dự trữ ngoại hối cao có thể chịu rủi ro giảm giá đô la Mỹ.Trở thành nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng dư thừa tiền lưu động. Ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn của ngân hàng, làm trầm trọng thêm tình trạng mất cân đối cơ cấu kinh tế. Thặng dư thương mại khổng lồ xâm nhập vào các ngân hàng thương mại thông qua tất toán ngoại hối và chuyển đổi quỹ ngoại tệ. Việc đầu tư quy mô lớn vào các quỹ ngoại hối làm đồng tiền cơ sở gây ra nhiều đợt mở rộng cung tiền theo cơ chế số nhân tiền tệ, dẫn đến thanh khoản thị trường mở rộng nhanh chóng. Quy mô số dư tiền gửi ngày càng tăng của các ngân hàng thương mại và sự gia tăng thanh khoản trên thị trường tiền tệ đều liên quan đến yếu tố này. Có lẽ vấn đề nghiêm trọng hơn nằm ở chỗ, thanh khoản dư thừa cũng sẽ gây ra một loạt hậu quả tiêu cực như sụt giảm lợi nhuận doanh nghiệp, đầu tư quá nóng và lạm phát.
Tình hình dự trữ ngoại hối trên toàn thế giới
Theo dữ liệu từ IMF, Trung Quốc là quốc gia nắm giữ nguồn dự trữ ngoại hối lớn nhất thế giới với 3.161,5 tỷ giá trị tài sản bằng ngoại tệ, chủ yếu là đồng đô la Mỹ.
Tiếp theo đó là Nhật Bản và Thụy Sĩ là 3 quốc gia có nguồn dự trữ ngoại hối lớn nhất thế giới, lần lượt là 1.204,7 tỷ USD và 785,7 tỷ USD.
Các nền kinh tế lớn khác như Mỹ và châu Âu lại có dự trữ ngoại tệ thấp do đồng USD và euro là hai ngoại tệ được dự trữ nhiều nhất hiện nay. Chính vì thế, Mỹ và các nước thuộc khu vực Liên minh Châu Âu không cần dự trữ nhiều ngoại tệ.
Yen Nhật là một trong những đồng tiền được dự trữ nhiều nhất, tuy nhiên Nhật Bản vẫn là nước dự trữ ngoại tệ lớn thứ hai thế giới với hơn 1.200 tỷ USD. Lý do là vì Nhật Bản là một nước xuất khẩu, mang khoảng 605 tỷ USD hàng xuất khẩu ra nước ngoài mỗi năm.
Dự trữ ngoại hối của Việt Nam
Thông tin cập nhật gần đây cho thấy dự trữ ngoại hối của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã chạm mốc 73 tỷ USD vào cuối tháng 10/2019, sau 4 tháng liên tục mua vào với tổng giá trị lên đến 6,65 tỷ USD.
Xem thêm: Cái Kẹp Giấy Tiếng Anh Là Gì, Danh Mục Văn Phòng Phẩm Bằng Tiếng Anh (Hình Ảnh)
Tuy nhiên, con số vừa nêu vẫn thấp hơn mức 8,35 tỷ USD đã mua vào trong 4 tháng đầu năm 2019. Con số 73 tỷ USD cũng là mức cao nhất từ trước đến nay. Như vậy, trong 10 tháng năm nay dự trữ ngoại hối đã tăng thêm đến 15 tỷ USD, đánh dấu tốc độ mua cao nhất trong nhiều năm qua.