Người xưa có câu nói rằng “học ăn, học nói, học mở” đúng như ý nghĩa của câu nói ấy khi trong quá trình giao tiếp chúng ta phải biết cách truyền đạt đến người nghe, tạo được hiệu ứng đám đông được ngay từ lúc ban đầu. Vậy các bạn có biết được việc tạo được hiệu ứng đám đông là gì? làm thế nào để tạo được hiệu ứng đám đông ?
Là một trong những yếu tố mạnh mẽ nhất tác động trực tiếp lên tâm lý, sự đánh giá và quyết định mua của con người.
Đang xem: Tâm lý đám đông là gì
Là công cụ marketing hiệu quả nhất, có phạm vi ảnh hưởng mạnh nhất với chi phí thấp nhất.
Là công cụ marketing đóng vai trò chính trong việc làm nên thành công của hầu hết tất cả các doanh nghiệp thành công nhất trên thế giới.
Là công cụ marketing tối ưu nhất và hiệu quả nhất trong lĩnh vực kinh doanh ẩm thực.
Hiệu ứng đám đông có thể được hiểu là những suy nghĩ hoặc hành vi của con người thường xuyên chịu ảnh hưởng của những người khác. Người ta thường chạy theo những cái mà đám đông cho là hay, đúng và sáng suốt, nhưng bản thân lại không suy nghĩ về ý nghĩa của sự việc.
Hội chứng theo đám đông có lẽ xảy ra từ khi loài người chung sống cộng đồng với nhau. Xưa kia, hội chứng này thường diễn ra một cách tự nhiên nhưng thời đại ngày nay, nó có thể do chính con người dựng nên. Tuy nhiên hiện nay, Hiệu ứng đám đông đã được coi là một vũ khí quan trọng được sử dụng trong mọi lĩnh vực nhằm đạt được mục đích mong muốn.
Có thể thấy ảnh hưởng của hiện tượng này tại mọi nơi, mọi lĩnh vực, mọi thời điểm trong đời sống hàng ngày. Rõ ràng nhất tại Việt Nam có thể kể đến hiện tượng bùng nổ chứng khoán năm 2007, hiện tượng sập giá trong kinh doanh nông sản hay hiện tượng bất động sản bong bóng trong những năm vừa qua.
Trong giới học sinh, sinh viên, tâm lý đám đông cũng là hiện tượng khá phổ biến từ sinh hoạt, học tập đến cả vui chơi giải trí. Thế mới có cụm từ “trào lưu”. Từ trào lưu thời trang Hàn Quốc, đến trào lưu chụp ảnh selfie,….Ngay cả chuyện học hành cũng trở thành trào lưu! Có thể nói hiệu ứng đám đông là trạng thái tâm lý khá phổ biến ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là tại những nước phát triển như Việt Nam hiện nay. Trong hoạt động thị trường của nhiều doanh nghiệp, hiệu ứng đám đông là hiện tượng thường gặp. Do không nắm bắt được đầy đủ thông tin, nhà đầu tư rất khó đưa ra lời dự đoán hợp lý về tính bất xác định của thị trường trong tương lai. Chính vì thế, họ thường thông qua việc quan sát hành vi của mọi người xung quanh để chắt lọc thông tin, vì luồng thông tin này được “truyền thông” liên tục; thông tin được mọi người nắm bắt về cơ bản là giống nhau, từ đó nảy sinh hành vi a dua theo đám đông.
Tâm lý học đám đông
Une loge, un jour de spectacle gratuit (nghĩa: Hành lang ngoài, một ngày có chương trình miễn phí)
Tâm lý học đám đông , còn được gọi là tâm lý đám đông , là một nhánh của Tâm lý học xã hội,nghiên cứu về tâm lý và hành xử của một người bình thường trong những hoạt động mang tính chất tập thể. Các nhà tâm lý xã hội đã phát triển một số lý thuyết để giải thích cách mà tâm lý của đám đông khác và tương tác với tâm lý của các cá nhân bên trong nó. Các nhà lý thuyết chính trong tâm lý của đám đông bao gồm Gustave Le Bon , Gabriel Tarde , Sigmund Freud và Steve Reicher . Lĩnh vực này liên quan đến các hành vi và quá trình suy nghĩ của cả các thành viên đám đông riêng lẻ và đám đông như một thực thể. Hành vi của đám đông chịu ảnh hưởng nặng nề từ việc mất đi trách nhiệm của cá nhân và ấn tượng về tính phổ biến của hành vi, cả hai đều tăng theo quy mô của đám đông.
Theo Gustave Le Bon,trong cuốn ”Tâm lý học đám đông”, những đám đông luôn bị vô thức tác động, họ xử sự như người nguyên thuỷ, người dã man, không có khả năng suy nghĩ, suy luận, mà chỉ cảm nhận bằng hình ảnh, bằng sự liên kết các ý tưởng, họ không kiên định, thất thường, và đi từ trạng thái nhiệt tình cuồng loạn nhất đến ngây dại ngớ ngẩn nhất. Vả lại, do thể trạng của mình, những đám đông ấy cần có một thủ lĩnh, một người cầm đầu, kẻ có thể dẫn dắt họ và cho bản năng của họ một ý nghĩa.
Nguồn gốc
Bản đồ cũ của đô thị paris lúc bấy giờ
Nghiên cứu tâm lý đối với hiện tượng đám đông đã được ghi nhận nhiều thập niên trước năm 1900 khi văn hoá châu Âu thấm đượm những tư tưởng về Fin de siècle . Văn hoá đô thị “hiện đại” này nhận thức được rằng họ đang sống ở một độ tuổi mới và rất khác biệt. Họ đã chứng kiến những phát minh mới kỳ diệu và cuộc sống có kinh nghiệm theo những cách mới lạ. Dân số, hiện đang sinh sống ở các thành phố công nghiệp tập trung đông như Milan và Paris, chứng kiến sự phát triển của bóng đèn, radio, nhiếp ảnh, phim hoạt hình, điện báo, xe đạp, điện thoại và hệ thống đường sắt. Họ trải qua một cuộc sống nhanh hơn và coi cuộc sống con người là phân chia, vì vậy họ đã chỉ định từng giai đoạn của cuộc sống bằng một cái tên mới. Họ đã tạo ra các khái niệm mới như “Người trẻ vị thành niên”, “Mẫu giáo”, “Kỳ nghỉ”, “cắm trại ngoài thiên nhiên”, “tách đoạn 5 phút để nghỉ giải lao” và “Du lịch đẻ giải trí” như một lớp giải trí để mô tả những lối sống.
Tương tự, khái niệm trừu tượng của “đám đông” đã phát triển như một hiện tượng mới đồng thời ở Paris, Pháp và Milan, thành phố lớn nhất ở Vương quốc Ý. Các nhà cải cách pháp luật được thúc đẩy bởi lý thuyết tiến hóa của Darwin , đặc biệt là ở Vương quốc Ý, đã lập luận rằng hệ thống xã hội và pháp luật của châu Âu đã được hình thành dựa trên các khái niệm cổ xưa về lý tính tự nhiên, hoặc đạo đức Kitô giáo, và bỏ qua các định luật sinh học không thể huỷ ngang. Mục tiêu của họ là đưa luật xã hội vào sự hòa hợp với luật sinh học. Để theo đuổi mục tiêu này, họ đã phát triển khoa học xã hội về nhân học hình sự, với nhiệm vụ thay đổi sự nhấn mạnh từ một trong những nghiên cứu về các thủ tục pháp lý sang nghiên cứu tội phạm.
Trong tác phẩm “Nhân học hình sự”, tác giả Sergi viết, “nghiên cứu sự gian dối ở nơi tự nhiên của mình, tức là trong lĩnh vực sinh học và bệnh lý”. Cesare Lombroso của Ý , giáo sư về y khoa và vệ sinh tại Turin, đã mở rộng chương trình nghị sự của họ vào năm 1878, khi ông xuất bản “L’uomo delinquente” , cuốn sách có ảnh hưởng lớn đã trải qua năm lần xuất bản. Cuốn sách được xuất bản bằng tiếng Anh vào năm 1900 dưới tựa đề ” Criminal Man” đã kiên cố hóa các mối liên hệ giữa các lý thuyết tiến hóa xã hội và sự sợ hãi của đám đông với khái niệm về tội phạm “sinh ra” như một con thú hoang dại trong xã hội văn minh. Cuốn sách ảnh hưởng đến cả các chuyên gia pháp lý châu Âu và Mỹ quan tâm đến việc phân công trách nhiệm cho những cá nhân có hành vi đáng ngờ trong khi tham gia vào đám đông.
Cesare Lombroso
Cuộc tranh luận đầu tiên về tâm lý học đám đông bắt đầu ở Rôma tại Đại hội Nhân chủng học Quốc tế lần thứ nhất vào ngày 16 tháng 11 năm 1885. Cuộc họp này do Cesare Lombroso và các đồng nghiệp Ý của ông thống trị, nhấn mạnh đến các quyết định sinh học.
“Lombroso đã nêu chi tiết trước cuộc Đại hội đầu tiên về lý thuyết dị thường về thể chất của tội phạm và phân loại tội phạm của mình như những kẻ tội phạm đã sinh ra, hoặc những kẻ tội phạm theo từng thời điểm và những điều xấu xa. Ferri bày tỏ quan điểm của ông về tội ác như sự thoái hoá sâu sắc hơn là điên rồ. Những người theo nghĩa luân lý nguyên thủy đã sống sót qua sự tàn phá của trí thông minh của họ, và giống những lời nhận xét của Benedickt, Sergi và Marro. “
Đó là một mặt nhỏ của tâm lý đám đông đã được đưa ra bởi người Pháp, những người đưa ra một lý thuyết về môi trường của tâm lý con người.
“M. Anguilli đã chú ý đến tầm quan trọng của ảnh hưởng từ môi trường xã hội đối với tội phạm. Giáo sư Alexandre Lacassagne nghĩ rằng các lý thuyết tính di truyền và thoái hóa như tổ chức do nhà trường Ý là cường điệu và cách diễn giải sai các sự kiện, và đó là yếu tố quan trọng là môi trường xã hội.”
Tại Paris trong 10-17 tháng 8 năm 1889, trường phái Ý nhận được sự khiển trách mạnh mẽ hơn về lý thuyết sinh học của họ trong Đại hội Nhân học Hình sự Quốc tế lần thứ 2.Sự khác biệt cơ bản trong quan điểm giữa các trường phái Ý và Pháp đã được phản ánh trong quá trình tố tụng.
“Giáo sư Lombroso nhấn mạnh vào chứng động kinh liên quan đến lý thuyết của ông về ‘kẻ phạm tội sinh ra.’ Giáo sư Léonce Pierre Manouvrier mô tả các lý thuyết của Lombroso như là một cái gì đó không phải là những gì đã được phát hiện bởi khoa học thần kinh.Những điều dị thường mà Lombroso quan sát được đã gặp phải ở những người đàn ông trung thực cũng như các tội phạm và không có sự khác biệt về mặt vật lý giữa chúng, Manouvrier tuyên bố.Người ta, Baron Raffaele Garofalo, Drill, Alexandre Lacassagne và Benedikt đã phản đối các lý thuyết của Lombroso một phần hay toàn bộ. Pugliese tìm ra nguyên nhân gây ra tội ác là khi tội phạm không thích ứng với môi trường xung quanh của mình, và Benedikt, người mà Tarde đồng ý, cho rằng khuyết tật thể chất không phải là dấu hiệu của Tội phạm hình sự”. Chính trong bối cảnh này mà đã có một cuộc tranh luận giữa Scipio Sighele, một luật sư người Ý và Gabriel Tarde, một thẩm phán Pháp về việc làm thế nào để xác định trách nhiệm hình sự trong đám đông và người bắt giữ.
Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds (tiếng Anh)
Văn học về đám đông và hành vi của họ xuất hiện vào khoảng những năm 1841, với việc xuất bản cuốn sách của Charles Mackay về những cuốn sách ”Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds” (nghĩa: Những ảo tưởng phổ biến bất thường và sự điên rồ của đám đông). Thái độ đối với đám đông đã thay với việc xuất bản bộ sách sáu cuốn của Hippolyte Taine là The Origins of Contemporary France (1875) (nghĩa: Nguồn gốc của nước Pháp đương đại) . Đặc biệt, công việc của Taine đã giúp thay đổi quan điểm của những người đương thời về những hành động của đám đông trong cuộc Cách mạng năm 1789. Nhiều người châu Âu đã rất tôn trọng ông. Mặc dù rất khó để liên kết trực tiếp các tác phẩm của mình với hành vi của đám đông, có thể nói rằng những suy nghĩ của ông đã kích thích nghiên cứu thêm về hành vi của đám đông. Tuy nhiên, chỉ đến nửa cuối của thế kỷ 19, sự quan tâm của khoa học trong lĩnh vực này mới đạt tới đỉnh cao. Bác sĩ, nhà nhân chủng học người Pháp Gustave Le Bon đã trở thành nhà lý thuyết có ảnh hưởng nhất với các tác phẩm: Psicología de masas (nghĩa: Tâm lý học đám đông), lois psychologiques de l’évolution des peuples (nghĩa: Những quy luật tâm lý về sự tiến hóa của các dân tộc), Cách mạng Pháp và tâm lý học của các cuộc cách mạng, The crowd: a study of the popular mind (nghĩa: Đám đông: một nghiên cứu về tâm trí phổ biến), The psychology of peoples (nghĩa: Tâm lý của các dân tộc),the psychology of socialism (nghĩa:Tâm lý của chủ nghĩa xã hội),… một số đã được xuất bản Tiếng Việt.
Các loại đám đông
Có rất ít nghiên cứu về các loại thành viên đám đông, đám đông và không có sự nhất trí về việc phân chia các loại đám đông. Hai học giả gần đây, Momboisse (1967) và Berlonghi (1995) tập trung vào mục đích tồn tại để phân biệt đám đông. Momboisse đã phát triển một hệ thống gồm bốn loại: tình cờ (ngẫu nhiên), bị ràng buộc (về thỏa thuận, lễ nghi, tập tục, tập quán, hiệp định, hiệp ước), để biểu lộ và đám đông . Berlonghi đã phân loại đám đông như là khán giả, biểu tình, hoặc trốn thoát, để tương quan với mục đích thu thập.
Một cách khác để phân loại đám đông là hệ thống cường độ cảm xúc của nhà xã hội học Herbert Blumer. Anh phân biệt bốn loại đám đông: giản dị, thông thường, biểu cảm và diễn xuất. Hệ thống của ông có tính năng năng động. Nghĩa là, một đám đông thay đổi mức độ cường độ cảm xúc của nó theo thời gian, và do đó, có thể được phân loại theo bất kỳ một trong bốn loại.
Nói chung, các nhà nghiên cứu trong tâm lý học đám đông đã tập trung vào các khía cạnh tiêu cực của đám đông, nhưng không phải tất cả đám đông đều vui vẻ hoặc tiêu cực trong tự nhiên. Ví dụ, vào đầu phong trào vận động xã hội chủ nghĩa, quần chúng được yêu cầu mặc trang phục chủ nhật và diễu hành trên phố. Một ví dụ hiện đại hơn liên quan đến việc ngồi trong Phong trào Dân quyền. Đám đông có thể phản ánh và thách thức những tư tưởng tổ chức môi trường văn hóa xã hội của họ. Họ cũng có thể phục vụ các chức năng xã hội tích hợp, tạo ra các cộng đồng tạm thời.
Đám đông có thể chủ động (băng đảng) hoặc thụ động (khán giả). Những đám đông đang hoạt động có thể được chia thành những đám đông hung hăng, chạy trốn, thu hút, hoặc biểu cảm. Các băng đảng hung hăng thường tập trung vào bạo lực ở bên ngoài. Ví dụ như bạo loạn bóng đá và cuộc bạo loạn LA năm 1992. Các nhóm người chạy trốn được đặc trưng bởi một số lượng lớn những người hoảng sợ cố gắng thoát khỏi tình huống nguy hiểm. Những loại băng nhóm bạo lực này là lý do tại sao việc hét lên “Fire!” trong một nhà hát hay nơi đông đúc là bất hợp pháp. Các băng cướp xuất hiện khi một số lượng lớn người tham gia tranh giành một lượng tài nguyên (của cải) hạn chế. Một đám đông có hàm ý là bất kỳ nhóm người lớn khác tập trung cho một mục đích hoạt động. Sự bất tuân dân sự, các buổi hòa nhạc rock, và sự phục hồi tôn giáo đều thuộc loại này.
Xem thêm: Tuyên Ngôn Độc Lập Là Gì – Thảo Luận:Tuyên Ngôn Độc Lập
Quan điểm lý thuyết
Gustave Le Bon Gustave Le Bon
Le Bon cho rằng đám đông tồn tại trong ba giai đoạn: ”ngập nước”, ”lan truyền”, và ”đề xuất”. Trong quá trình ”ngập nước”, những cá nhân trong đám đông mất đi cảm giác về bản thân cá nhân và trách nhiệm cá nhân. Điều này được gây ra bởi sự giấu tên của cá nhân trong đám đông. Sự xáo trộn đề cập tới khuynh hướng cho các cá nhân trong một đám đông không nghi ngờ gì theo những ý tưởng nổi bật và cảm xúc của đám đông. Theo quan điểm của Le Bon, hiệu ứng này có khả năng lây lan giữa các cá thể “ngập nước” giống như một căn bệnh. Đề xuất đề cập đến khoảng thời gian trong đó những ý tưởng và cảm xúc của đám đông chủ yếu được rút ra từ một sự bất bình đẳng về chủng tộc. Hành vi này xuất phát từ một chia sẻ vô thức cổ xưa và do đó thiếu văn minh trong tự nhiên. Nó bị hạn chế bởi khả năng nhận thức và đạo đức của các thành viên có ít khả năng nhất. Le Bon tin rằng đám đông có thể chỉ là một lực lượng mạnh mẽ chỉ để phá hủy. Thêm vào đó, Le Bon và những người khác đã chỉ ra rằng các thành viên trong đám đông cảm thấy tội lỗi về thủ tục pháp lý, do khó khăn trong việc truy tố các thành viên cá nhân của một đám đông.
Le Bon cho rằng đám đông nuôi dưỡng sự giấu tên và tạo ra cảm xúc đã bị một số nhà phê bình tranh cãi. Clark McPhail chỉ ra các nghiên cứu cho thấy rằng “đám đông điên rồ” không đảm nhận một cuộc sống riêng của mình, ngoài những suy nghĩ và ý định của các thành viên. Norris Johnson, sau khi điều tra sự hoảng loạn tại một buổi hòa nhạc của The Who vào năm 1979 đã kết luận rằng đám đông bao gồm nhiều nhóm nhỏ những người hầu hết là cố gắng giúp đỡ lẫn nhau. Thêm vào đó, lý thuyết của Le Bon bỏ qua bối cảnh văn hoá-xã hội của đám đông, mà một số nhà lý luận cho rằng có thể làm mất đi sự thay đổi xã hội. R. Brown thì giả định rằng đám đông là đồng nhất, cho thấy thay vì những người tham gia tồn tại trên một liên tục, khác nhau trong khả năng của họ để đi chệch khỏi các chuẩn mực xã hội.
Lý thuyết Freud Sigmund Freud
Lý thuyết hành vi đám đông của Sigmund Freud chủ yếu bao gồm ý tưởng rằng trở thành một thành viên của một đám đông phục vụ để mở khóa tiềm thức. Điều này xảy ra bởi vì cái tôi , hay trung tâm đạo đức của ý thức, được thay thế bởi một đám đông lớn hơn, phải được thay thế bởi một nhà lãnh đạo đám đông có sức thu hút. McDougall lập luận tương tự như Freud, nói rằng cảm xúc đơn giản là phổ biến rộng rãi, và cảm xúc phức tạp thì hiếm hơn. Trong một đám đông, trải nghiệm tình cảm chia sẻ tổng thể quay trở lại mẫu số ít nhất (LCD), dẫn đến mức độ biểu hiện cảm xúc ban sơ. Cơ cấu tổ chức này là của “tập hợp ban sơ” – xã hội văn minh trước – và Freud nói rằng một người phải nổi dậy chống lại nhà lãnh đạo (khôi phục đạo đức cá nhân) để thoát khỏi nó. Moscovici mở rộng về ý tưởng này, thảo luận về cách những tên độc tài như Mao Trạch Đông và Joseph Stalin đã sử dụng tâm lý đám đông tự đặt mình vào vị trí này “lãnh đạo tập thể”.
Theodor Adorno chỉ trích niềm tin vào một sự tự phát của quần chúng: theo ông, quần chúng là một sản phẩm nhân tạo của “quản lý” cuộc sống hiện đại. Các cái tôi của chủ tư sản giải thể chính nó, nhường chỗ cho các cái tôi cá nhân và các vấn đề của tâm lý. Hơn nữa, Adorno tuyên bố mối liên kết quần chúng với các nhà lãnh đạo thông qua các cảnh tượng được giả mạo:
“Khi các nhà lãnh đạo trở nên ý thức về tâm lý đám đông và tự tay nắm bắt lấy nó, nó sẽ không còn tồn tại trong một nghĩa nào đó. … Chỉ cần ít những người tin tưởng sâu sắc rằng con buôn khôn lỏi khó chơi, kẻ cho vay nặng lãi(ám chỉ kẻ chỉ huy) là ma quỷ, thì liệu họ có hoàn toàn tin tưởng vào lãnh đạo của mình nữa không? họ không thực sự tự nhận mình với anh ta nhưng hành động xác định này, thực hiện sự nhiệt tình của mình, và do đó tham gia trong hoạt động lãnh đạo của họ. … Đó có lẽ là sự nghi ngờ của fictitiousness này của riêng ‘nhóm tâm lý’ của họ mà làm cho đám đông phát xít quá tàn nhẫn và khó gần. Nếu họ sẽ dừng lại để lý do cho một thứ hai, toàn bộ hiệu suất sẽ đi thành từng mảnh, và họ sẽ bị bỏ lại hoảng sợ.”
Thuyết Deindividuation (Thuyết hủy bỏ)
Lý thuyết Deindividuation lập luận rằng trong các tình huống đám đông điển hình, các nhân tố như ẩn danh, thống nhất nhóm và kích động có thể làm suy yếu các kiểm soát cá nhân (ví dụ như tội lỗi, xấu hổ, hành vi tự đánh giá) bằng cách tách người ra khỏi nhận dạng cá nhân của họ và giảm mối quan tâm của họ về đánh giá xã hội. Sự thiếu kiềm chế này làm tăng độ nhạy cảm cá nhân đối với môi trường và giảm thiểu suy nghĩ hợp lý, điều này có thể dẫn đến hành vi chống xã hội. Các lý thuyết gần đây đã nói rằng việc phân chia theo ý thích của người không thể, do tình huống, phải có nhận thức mạnh mẽ về bản thân mình như một đối tượng của sự chú ý. Sự thiếu quan tâm này giải phóng cá nhân khỏi sự cần thiết của hành vi xã hội thông thường.
Nhà tâm lý học xã hội người Mỹ Leon Festinger và các cộng sự lần đầu tiên đã xây dựng khái niệm deindividuation vào năm 1952. Nhà tâm lý học người Philip Zimbardo đã giải thích chi tiết tại sao đầu vào và đầu ra tâm thần bị mờ bởi các yếu tố như ẩn danh, thiếu các ràng buộc xã hội và quá tải cảm giác. Thử nghiệm Nhà tù Stanford nổi tiếng củaZimbardo là một luận cứ mạnh mẽ về sức mạnh của việc giải phóng. Các thí nghiệm tiếp theo đã có những kết quả khác nhau khi nói đến các hành vi hung hăng, và thay vào đó cho thấy những kỳ vọng về quy chuẩn xung quanh các hành vi có ảnh hưởng đến hành vi phá hoại (tức là nếu một người bị chia tách thành một thành viên của KKK , tăng xâm lược, nhưng nếu như Một y tá, hung hăng không tăng).
Một sự phân biệt khác đã được đề xuất giữa deindividuation công cộng và tư nhân. Khi các khía cạnh tư nhân của bản thân bị suy yếu, người ta trở nên phụ thuộc vào xung đột đám đông hơn, nhưng không nhất thiết là tiêu cực. Đó là khi người ta không còn tham dự vào phản ứng và phán đoán của cá nhân đối với hành vi chống lại xã hội.
Lý thuyết hội tụ
Lý thuyết hội tụ cho rằng hành vi của đám đông không phải là sản phẩm của đám đông, mà là đám đông là sản phẩm của sự xuất hiện của các cá nhân có cùng quan điểm. Floyd Allport cho rằng “Một cá nhân trong một đám đông hành xử giống như ông sẽ hành xử một mình, chỉ nhiều hơn như vậy.” Lý thuyết hội tụ cho rằng hình thức đám đông từ những người có cùng sở thích, những hành động của họ sau đó được củng cố và tăng cường bởi đám đông.
Lý thuyết hội tụ cho rằng hành vi của đám đông không phải là không hợp lý; Thay vào đó, mọi người trong đám đông biểu hiện niềm tin và giá trị hiện có để phản ứng của đám đông là sản phẩm hợp lý của cảm giác phổ biến rộng rãi. Tuy nhiên, lý thuyết này được đặt ra vấn đề bởi một số nghiên cứu nhất định cho thấy những người tham gia vào những cuộc bạo loạn thập niên 70 ít có khả năng hơn so với những người cùng tham gia.
Các nhà phê bình của lý thuyết này báo cáo rằng nó vẫn loại trừ quyết tâm xã hội của tự ngã và hành động, trong đó nó lập luận rằng tất cả các hành động của đám đông được sinh ra từ ý định của cá nhân.
Lý thuyết chuẩn mực mới xuất hiện
Ralph Turner và Lewis Killian đưa ra ý tưởng rằng các tiêu chuẩn xuất hiện từ bên trong đám đông. Lý thuyết chuẩn mực nổi lên cho rằng đám đông không có sự thống nhất ngay từ đầu, nhưng trong một khoảng thời gian xay xát, các thành viên chính đề xuất các hành động thích hợp, và các thành viên sau đây xếp hàng, tạo thành nền tảng cho các chuẩn mực của đám đông.
Các thành viên chủ chốt được xác định thông qua các cá tính hoặc hành vi đặc biệt. Sự thu hút sự chú ý này, và sự thiếu đáp ứng tiêu cực gây ra từ đám đông như là một sự đồng ý ngầm cho tính hợp pháp của họ. Các tín đồ chiếm đa số trong đám đông, vì người ta có xu hướng là những sinh vật phù hợp bị ảnh hưởng nặng nề bởi ý kiến của người khác. Điều này đã được thể hiện trong các nghiên cứu sự tuân thủ của Sherif và Asch . thành viên đám đông được thuyết phục bởi hiện tượng phổ quát, được mô tả bởi Allport như xu hướng thuyết phục của ý tưởng rằng nếu mọi người trong đám đông đang hành động theo cách như vậy, thì không thể sai.
Lý thuyết chuẩn mở cho phép cả nhóm tích cực và tiêu cực, vì đặc điểm phân biệt và hành vi của các nhân vật chủ chốt có thể là tích cực hoặc tiêu cực. Một nhà lãnh đạo chống xã hội có thể kích động hành động bạo lực, nhưng một giọng nói có ảnh hưởng của bạo lực trong đám đông có thể dẫn đến một sự ngồi xổm rộng rãi.
Một lời chỉ trích chính của lý thuyết này là việc hình thành và tuân thủ các định mức mới cho thấy mức độ tự nhận thức thường bị mất trong các cá nhân trong đám đông (chứng minh bằng nghiên cứu deindividuation). Một lời chỉ trích khác là ý tưởng về các định mức mới xuất hiện không tính đến sự hiện diện của các định mức xã hội hiện có. Ngoài ra, lý thuyết không giải thích tại sao một số gợi ý hoặc cá nhân tăng lên tình trạng quy chuẩn trong khi những người khác thì không.
Lý thuyết nhận dạng xã hội
Lý thuyết nhận dạng xã hội cho rằng tự ngã là một hệ thống phức tạp được tạo thành chủ yếu từ khái niệm thành viên hoặc không tham gia vào các nhóm xã hội khác nhau. Các nhóm này có các giá trị đạo đức và hành vi khác nhau và các tiêu chuẩn khác nhau, và các hành động của cá nhân phụ thuộc vào thành viên nhóm (hoặc không phải thành viên) là cá nhân nổi bật nhất vào thời điểm hành động. ảnh hưởng này được chứng minh bằng những phát hiện rằng khi lý do nêu ra và giá trị của một thay đổi nhóm, các giá trị và động cơ của các thành viên của nó được hiển thị cũng thay đổi. Đám đông là sự hỗn hợp của các cá nhân, tất cả đều thuộc về các nhóm khác nhau. Tuy nhiên, nếu đám đông chủ yếu liên quan đến một số nhóm người nhận dạng (như Kitô hữu hay các nhà hoạt động vì quyền lợi dân sự) thì những giá trị của nhóm đó sẽ quyết định hành động của đám đông. Trong những đám đông mơ hồ hơn, cá nhân sẽ thừa nhận một nhận dạng xã hội mới như một thành viên của đám đông. Thành viên nhóm này được làm nổi bật hơn bằng cách đối đầu với các nhóm khác, một sự xuất hiện tương đối phổ biến cho đám đông.
Nhận dạng nhóm nhằm tạo ra một bộ tiêu chuẩn cho hành vi; Đối với một số nhóm bạo lực là hợp pháp, đối với những người khác là không thể chấp nhận. Tiêu chuẩn này được hình thành từ các giá trị đã nêu, mà còn từ hành động của người khác trong đám đông, và đôi khi từ một số vị trí lãnh đạo.
Một mối quan tâm với lý thuyết này là trong khi nó giải thích đám đông phản ánh những ý tưởng xã hội và thái độ hiện hành, nó không giải thích cơ chế mà theo đó quần chúng thay đổi xã hội.
Tham khảo
Gustave Le Bon, Tâm lý học đám đông (Nguyễn Xuân Khánh dịch, Bùi Văn Nam Sơn hiệu đính), Nhà xuất bản Tri thức, 2006.
Tâm lý bầy đàn
Tâm lý bầy đàn hay tâm lý đám đông là sự mô tả cách một số người bị ảnh hưởng bởi những người thân cận của họ thông qua những hành vi nhất định, theo xu hướng, và/hoặc theo những điểm tựa. Các nhà tâm lý học xã hội nghiên cứu những chủ đề liên quan như trí thông minh theo nhóm, trí tuệ đám đông, và ra quyết định phân cấp.
Tâm lý bầy đàn là từ ghép giữa từ “bầy đàn” có nghĩa là một “nhóm động vật” và từ “tâm lý” ngụ ý một hoàn cảnh nhất định của suy nghĩ.
Tâm lý bầy đàn khác với hành vi bầy đàn, vì hành vi bầy đàn chỉ dùng cho những nhóm động vật, trong khi đó “tâm lý” là một thứ đặc trưng riêng của loài người. Tâm lý bầy đàn là một phản ứng tâm lý gây ra bởi phản ứng sợ hãi áp lực lên tâm lý cá nhân làm xuất phát ra hành động để tránh cảm giác “bị loại ra khỏi nhóm”. Tâm lý bầy đàn đôi khi cũng được gọi là tâm lý đám đông.
Lịch sử
Đám đông tụ tập ở Wall Street sau khi vụ sụp đổ thị trường cổ phiếu năm 1929
Tâm lý bầy đàn và hành vi bầy đàn đã được sử dụng để mô tả hành vi con người từ khi loài người bắt đầu hình thành các bộ lạc, di trú theo nhóm, và cùng nhau trồng trọt hay buôn bán. Ý tưởng về một “suy nghĩ theo nhóm” hoặc “hành vi đám đông” lần đầu tiên được nhà tâm lý học xã hội Pháp Gabriel tarde và Gustave Le Bon đưa ra vào thế kỷ 19. Hành vi bầy đàn trong xã hội loài người cũng đã được nghiên cứu bởi Sigmund Freud và Wilfred Trotter, người đã viết cuốn sách Bản năng bầy đàn trong thời bình và thời chiến (Herd Instincts in Peace and War) là một tác phẩm kinh điển trong lĩnh vực tâm lý xã hội. Cuốn sách Lý thuyết về tầng lớp mới giàu (Theory of the Leisure Class) của nhà xã hội học và kinh tế học Thorstein Veblen minh họa cách một cá thể bắt chước các thành viên của những nhóm có địa vị xã hội cao hơn mình trong hành vi tiêu dùng của họ. Gần đây, Malcolm Gladwell trong tác phẩm The Tipping Point, xem xét bằng cách nào mà các yếu tố về văn hóa, xã hội và kinh tế hội tụ để tạo ra các xu hướng trong hành vi người tiêu dùng. Trong năm 2004, nhà bình luận tài chính của tờ The New Yorker, James Suroweicki đã xuất bản tác phẩm Trí tuệ đám đông (The Wisdom of Crowds).
Xem thêm: 【5/2021】Top #10 Huong Dan Nexus Mod Manager Skyrim Xem Nhiều Nhất, Mới Nhất【Xem 2,277】
Ở thế kỷ 21, các ngành như tiếp thị và tài chính học hành vi đã nỗ lực để nhận dạng và dự đoán các hành vi hợp lý và bất hợp lý của các nhà đầu tư. Bị chi phối bởi các phản ứng cảm xúc như lòng tham và sợ hãi, các nhà đầu tư có thể tham gia mua và bán cổ phiếu một cách điên cuồng, tạo ra những bong bóng kinh tế và làm sụp đổ thị trường chứng khoán. Tâm lý bầy đàn xuất hiện ở hầu hết các thị trường mới nổi thậm chí ngay cả ở các thị trường phát triển thì vẫn có những giai đoạn tồn tại tâm lý bầy đàn. Lịch sử kinh tế thế giới đã chứng kiến nhiều vụ nổ bong bóng và khủng hoảng như bong bóng hoa tulip (1634-1637), bong bóng South Sea -Anh (1711-1720), khủng hoảng bất động sản Florida- Mỹ (1920-1922), đại suy thoái thế giới 1929, khủng hoảng 1987, Khủng hoảng tài chính châu Á 1997, khủng hoảng dotcom, tất cả đều do tâm lý bầy đàn gây nên.