Nhiều bạn có lẽ không còn lạ gì với những từ trong tiếng Anh như ‘warm-hearted’, ‘kind-hearted’, ‘whole-hearted’, ‘heart of gold’ hoặc ‘cold-hearted’. Trong tiếng Việt, những từ có nghĩa tương ứng bao gồm ‘tốt BỤNG’, ‘MÁU lạnh’, ‘TẤM LÒNG vàng’, hoặc ‘hết LÒNG. Nhìn chung, ngôn ngữ Anh dùng trái tim để thể hiện tính chất, lòng tốt, một số ý thái độ của con người, trong khi tiếng Việt dùng ‘lòng’ trong tấm lòng để thể hiện sự quan tâm, lòng tốt của con người. Nếu nhìn sang tiếng Hán, có lẽ chúng ta cũng nhận ra có một sự khác nhau cơ bản khi tiếng Hán cũng dùng quả tim để chỉ những tính cách tương tự của con người: chẳng hạn như ‘nhiệt tâm’, ‘tà tâm’, ‘thiện tâm’, ‘dã tâm’, v.v.
Đang xem: What Is The Meaning Of ” Hit Rock Bottom Là Gì
Trong một lần tổ chức chương trình ISC, bọn mình để ý rằng có bạn đã nói ‘Children are white paper…’ khi đang thảo luận về tầm quan trọng của giáo dục từ phía gia đình và nhà trường. Nếu là người Việt có lẽ ai cũng hiểu ý của bạn là ‘trẻ con như tờ giấy trắng’ – ấy là bởi vì trong tiềm thức người Việt, hình ảnh đó đã được dựng nên và bám rễ vào tâm trí chúng ta, khiến chúng ta có cách dùng ngôn ngữ như thế. Và việc dùng ngôn ngữ như thế được cho là tự nhiên và thú vị. Tuy nhiên, đem sang tiếng Anh, câu này hơi ngô nghê và có lẽ sẽ gây khó hiểu cho người bản ngữ, bởi họ không tri nhận trẻ con như một tờ giấy trắng (giấy màu cũng không luôn). Thế, nên việc hiểu được cách thức tri nhận của người bản xứ sẽ giúp ích rất nhiều trong việc (1) nhớ những cụm từ (collocation) mới, (2) áp dụng và viết và nói – sử dụng ngôn ngữ nói chung, (3) liên kết các hình tượng với nhau để tạo thành một bản đồ ngôn ngữ (language schema) trong tiềm thức.
Vậy, làm thế nào để phát hiện ra những điều này. Nhà ngôn ngữ học tri nhận Lakoff (UC, Berkeley) đã làm hầu hết mọi việc cho chúng ta. Ông đã thiết kế ra những loại hình tri nhận ngôn ngữ rất chi tiết và cụ thể trong tiếng Anh. Theo ông, chúng ta có ba loại hình ẩn dụ cụ thể như sau:
1. Ẩn dụng cấu trúc (Structural metaphor): đây là những ẩn dụ mà trong đó, 1 khái niệm này được diễn tả bằng trường từ vựng của một khái niệm khác.
A. LOVE IS A JOURNEY.
Xem thêm: In-Situ Là Gì ? Tiêu Chuẩn Là Gì
Trong trường hợp này, khái niệm về TÌNH YÊU sẽ được miêu tả bằng trường từ vựng của CHUYẾN DU HÀNH.– Look how far we’ve come.- ‘Now that we’ve come this far, just hold on’ (What about now; Westlife)- We can’t turn back now.- We’re stuck.- This relationship now meets a dead-end.B. ARGUMENT IS WARTrong trường hợp này, những từ vựng dùng trong CHIẾN TRANH sẽ được dùng để tái hiện những khái niệm về TRANH LUẬN.- Your claim are indefensible.- He attacked every weak points in my arguments.- His criticism was right on target.- If you use that strategy, he’ll wipe you out.
Xem thêm: Quy Định Của Pháp Luật Về Con Ngoài Giá Thú Là Gì, Con Ngoài Giá Thú
Những ẩn dụ như thế này chúng ta rất thường gặp, và nhiều người phải khó khăn lắm mới thuộc được một số ngữ đi chung với nhau. Tuy nhiên, nếu hiểu được ‘language mapping’, việc dùng trường từ vựng của một khái niệm để mô tả khái niệm một khái niệm khác thì việc nhớ và sử dụng không còn nhiều khó khăn như trước.
Ẩn dụng định hướng sử dụng hướng để thể hiện tính chất của sự vật, sự việc. Một số ví dụ Lakoff đưa ra bao gồm: